称为尼西亚信经是因为其最初格式源自公元325年的尼西亚第一届大公会议。尼西亚（Nikaia, 希腊语）即现今土耳其境内的伊兹尼克（Iznik, 土耳其语）。尼西亚第一届大公会议主要解决了基督论的问题，形成了尼西亚信经的主要部分，确定了复活节的日期。稍后举行的君士坦丁堡第一届大公会议（公元381）对尼西亚信经做了更为详尽的阐释，形成了君士坦丁堡信经。因为现今使用的尼西亚信经基本上是这两个会议所宣认信仰的综合，所以尼西亚信经也称为尼西亚-君士坦丁堡信经。两个大公会议所形成的信经原文都是希腊文。中文译文与希腊文的对照如下：
|
尼西亚大公会议信经（325）
|
君士坦丁堡大公会议信经（381）
|
|
我们信唯一的天主，全能的圣父，一切万物，无论有形无形，都是他所创造的。
(Πιστεύομεν εἰς ἕνα θεὸν Πατέρα παντοκράτορα, πάντων ὁρατῶν τε και ἀοράτων ποιητήν.)
|
我们信唯一的天主，全能的圣父，天地万物，无论有形无形，都是他所创造的。
(Πιστεύομεν εἰς ἕνα θεὸν Πατέρα παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.)
|
|
我们信唯一的主耶稣基督，天主子，由圣父所生，（他是）出自光明的光明，出自真天主的真天主，（他是）圣父所生而非圣父所造，与圣父同性同体；
(Πιστεύομεν εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, γεννηθέντα ἐκ τοῦ Πατρὸς μονογενῆ, τοὐτέστιν ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός, θεὸν ἐκ θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί)
|
（我们信）唯一的主耶稣基督，天主的独生子，（他）在万世之前，由圣父所生，（他是）出自光明的光明，出自真天主的真天主，（他是）圣父所生而非圣父所造，与圣父同性同体；
(Καὶ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων, φῶς ἐκ φωτός, θεὸν ἀληθινὸν ἐκ θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί)
|
|
天地万物是借着他而造成的；
(δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο, τά τε ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς)
|
万物是借着他而造成的；
(δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο)
|
|
（他）为了我们人类，并为了我们的得救，而降下，取得肉躯，而成为人；
(τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα καὶ σαρκωθέντα καὶ ἐνανθρωπήσαντα)
|
（他）为了我们人类，并为了我们的得救，从天降下，（他）因圣神由童贞玛利亚取得肉躯，而成为人；
(τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα)
|
|
他受难了，第三日复活了，他升了天；
(παθόντα, καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανούς)
|
他在般雀比拉多执政时，为我们被钉在十字架上，受难而被埋葬；他正如圣经所载，第三日复活了，他升了天，坐在圣父的右边；
(σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα, καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς γραφάς, καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανούς, καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός)
|
|
他还要降来，审判生者死者；
(καὶ ἐρχόμενον κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς)
|
他还要光荣地降来，审判生者死者；他的神国万世无疆；
(καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς,οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος)
|
|
（我们信）圣神；
(Καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Πνεῦμα)
|
（我们信）圣神，（他是）主及赋予生命者，由圣父圣子所共发✥，他和圣父圣子，同受钦崇，同享光荣，他曾借先知们发言；
(Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, (καὶ) τὸ ζῳοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν)
|
|
|
（我们信）唯一、至圣、至公、从宗徒传下来的教会。
我们承认赦罪的圣洗只有一个;
我们期待死人的复活，及来世的生命。
阿们。
(Εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικὴν καὶ ἀποστολικὴν ἐκκλησίαν· ὁμολογοῦμεν ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν·
προσδοκοῦμεν ἀνάστασιν νεκρῶν, καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.
Ἀμήν.)
|
|
如果有人说，他有一个时间不存在，或者他受生前不存在，或者他是由虚无中而来，或者他有另外的性体，或者天主子是受造的，可改变的，就应该受到圣而公的，从宗徒而来的教会的绝罚。
(Τοὺς δὲ λέγοντας, ὅτι ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν, καὶ πρὶν γεννηθῆναι οὐκ ἦν, καὶ ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐγένετο, ἢ ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως ἢ οὐσίας φάσκοντας εἶναι, [ἢ κτιστόν,] τρεπτὸν ἢ ἀλλοιωτὸν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, [τούτους] ἀναθεματίζει ἡ καθολικὴ [καὶ ἀποστολικὴ] ἐκκλησία)
|
|
✥ 东西方教会有争议的“和子”（Filioque）（即圣父“和圣子”共发圣神）的问题。
这是一个东西方教会既有同又有异的深层神学和对某些特定希腊原文的翻译及理解的问题。当然，在宗徒信经中，“和子”的问题并不存在。1995年，宗座基督徒合一委员会曾就此问题给予了相当明晰的解释（见：The Greek and Latin Traditions Regarding the Procession of the Holy Spirit, Pontifical Council for Promoting Christian Unity, L'Osservatore Romano, Weekly Edition in English, 20 September 1995, page 3)
用拉丁语的西方天主教会和某些东方礼仪的基督信仰传统认为，“圣父圣子共发圣神。”《迦拉达书》中说，“天主派遣了自己儿子的圣神。”（4:6)《罗马书》也说，“谁若没有基督的圣神，谁就不属于基督。”（8:9) 《斐理伯书》说，“赖你们的祈祷和耶稣基督的圣神的辅助。”（1:19) 圣经也指着圣神说，“说话的不是你们，而是你们父的圣神在你们内说话。”（玛 10:20) “除了天主圣神外，谁也不能明了天主的事。“（格前 2:11) 耶稣也说，“当护慰者，就是我从父那里要给你们派遣的，那发于父的真理之神来到时，他必要为我作证。”（若 15:26，参见 16:7) 耶稣“说了这话，就向他们嘘了一口气，说：你们领受圣神罢。”（若 20:22) 《宗徒大事录》也指向耶稣说，“你们现今所见所闻的，就是他所倾注的圣神。”（宗 2:33) 《弟铎书》说，“这圣神是天主借我们的救主耶稣基督，丰富地倾注在我们身上的。”（3:6)
君士坦丁堡第一届大公会议（381）的希腊原文中的确没有“和子”（Filioque，希腊文是καὶ τοῦ Υἱοῦ）一词。故此，某些用希腊语的东方礼仪天主教仍然使用希腊语的尼西亚信经原文，并不加入“和子”的希腊文一词。但是西方拉丁礼的天主教，则遵从传统拉丁语的尼西亚信经，加入了“和子”（Filioque）一词。早在400年的托莱多第一次公会议（Council of Toledo）时，就已经有圣神由“父和子”共发的信仰宣认（Spiritum quoque esse paraclitum, qui nec pater sit ipse, nec filius, sed a patre filioque procedens. Est ergo ingenitus pater, genitus filius, non genitus paraclitus, sed a patre filioque procedens)。在公元449年，教宗圣大良一世给厄弗所大公会议的著名信函（The Tome of Leo）中就论及父子和圣神的这种关系。信函原文为拉丁文，虽然没有明确使用“和子”（Filioque或et filio）一词，但其神学思想所表达的含义已经非常清楚。信函主要解释了耶稣基督两性一位的神学命题。公元451年的加采东大公会议，再次宣读了这封信函，并将其纳入会议行实中。传诵于第五世纪的托名亚大纳修信经（The Athanasian Creed）的拉丁文非常清楚地宣信了“父子共发圣神”的信仰。i 589年，西班牙的托莱多第三次公会议，除明确宣认尼西亚大公会议、君士坦丁堡大公会议、加采东大公会议的信仰外，还用拉丁文非常明确规定不宣认“父子共发圣神”者应受弃绝。ii 638年的托莱多第六次公会议在“论天主教完整信仰”（De plenitudine fidei catholicae）题目下明确申明了“父子共发圣神”。iii 675年，托莱多第十一次公会议对三位一体信仰给予了详细解释，同时宣认了圣神由圣父和圣子共同遣发的信仰。iv 675年的布拉加第三次公会议（Council of Braga）（现属葡萄牙）宣认并抄录的完整信经明确宣认了“父子共发圣神”的信仰。v 布拉加会议所抄录的完整信经与君士坦丁堡信经完全一致，只是已经加入了“和子”（filioque）的句子。693年的托莱多第十六次公会议，在其信经中继续明确宣认“父子共发圣神”信仰。vi 796或797年，意大利的弗利留公会议（Council of Frioul）在其对三位一体的信仰宣认中也明确相信“父子共发圣神”。vii 1053年４月13日，安提约基雅宗主教（Patriarch of Antioche）的信仰宣誓中就有“父子共发圣神”的宣认。viii 1215年，拉特朗第四届大公会议宣认说“父和子共发圣神”。ix 1274年的里昂第二届大公会议曾带来东西方教会（用拉丁语和希腊语）的短暂合一。在此大公会议上，东西方教会共同宣认了“父子共发圣神”的信仰。x 1437年的佛罗伦萨大公会议也带来过短暂的东西方教会的合一。此次会议文件以拉丁文和希腊文两种文字颁布，且具有同等效力。佛罗伦萨大公会议对父子与圣神的关系给予了详细阐释，并宣认了“父子共发圣神”的信仰。xi 1546年，特利腾大公会议的第三次会议明确颁布了今日所使用的尼西亚信经格式。特利腾大公会议所颁布的尼西亚信经格式，除在信经格式中明确加入“和子”(Filioque)外，也将信经开始的“我们信”（Credimus），改变为礼仪用格式中的“我信”（Credo）。
在“和子”（filioque）的争议中，用希腊语的东方教会一直强调的，是君士坦丁堡大公会议的希腊文信经原文没有“和子”一句。其实，最初时，这种争议似乎并不存在。东西方教会基本都是遵照自己的传统，而且两个传统并行不悖。例如，早在589年的托莱多第三次公会议上，会议宣认并照录了尼西亚大公会议所宣认的信仰，也即是信经，但会议并未用“信经”（symbolum）一词，而是宣认说：“以下为尼西亚公会议信仰”（Incipit Fides a Sancto Niceno Concilio）；会议还宣认并照录了君士坦丁堡大公会议的信仰，也即是信经，但会议也没有用“信经”一词，而是宣认说：“还有君士坦丁堡公会议教长给予的神圣信仰”（Item Sancta Fides quam Exposuerunt cl Patres in Concilio Constantinopolitano）。当然，照录的这两个信经中并没有“和子”一词，但是，在本次会议宣认的信仰中，“父子共发圣神”* 的信仰与照录的这两个信经并列，而且申明不如此信仰的人要被弃绝*。这足以说明，那时有关“和子”的争议并不存在。
此信经有两点特别变动。第一，此前的尼西亚信经格式均以“我们信”开始，体现出公会议集体共同宣认之信仰的特色。特利腾大公会议的尼西亚信经格式以“我信”开始，体现出教会对信友个体之信仰宣认的重视。第二，特利腾大公会议的尼西亚信经格式，明确将“和子”（Filioque）一词加入到信经中。此前，拉丁礼西方教会虽然一直宣认“父子共发圣神”的信仰，而且早在11世纪的弥撒礼仪中（Pope Benedict VIII in 1014, 可能是在为Roman Emperor Henry II 加冕中）就使用了有“和子”句的拉丁文信经，但在大公会议明令颁布的拉丁文信经格式中，这是首次明确地将“和子”（Filioque）一词加入进来。
故此，现今使用的拉丁文尼西亚信经与最早的尼西亚-君士但丁堡信经，有这两点主要的不同。特利腾大公会议所确认，并至今在天主教拉丁礼仪中所使用的尼西亚信经（中文与拉丁文对照）如下：
我信唯一的天主，全能的圣父，天地万物，无论有形无形，都是他所创造的。
我信唯一的主、耶稣基督、天主的独生子。
他在万世之前，由圣父所生。
他是出自天主的天主，出自光明的光明，出自真天主的真天主。
他是圣父所生，而非圣父所造，与圣父同性同体，万物是藉着他而造成的。
他为了我们人类，并为了我们的得救，从天降下。
他因圣神由童贞玛利亚取得肉躯，而成为人。
他在般雀比拉多执政时，为我们被钉在十字架上，受难而被埋葬。
他正如圣经所载，第三日复活了。
他升了天，坐在圣父的右边。
他还要光荣地降来，审判生者死者，他的神国万世无疆。
我信圣神，他是主及赋予生命者，由圣父圣子所共发。
他和圣父圣子，同受钦崇，同享光荣，他曾藉先知们发言。
我信唯一、至圣、至公、从宗徒传下来的教会。
我承认赦罪的圣洗，只有一个。
我期待死人的复活，及来世的生命。阿们
Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium.
Et in unum Dominum Iesum Christum, Filium Dei unigenitum, et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum verum de Deo vero, genitum non factum, consubstantialem Patri; per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, passus et sepultus est, et resurrexit tertia die, secundum Scripturas, et ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis.
Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur, qui locutus est per prophetas.
Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi saeculi.
Amen.
* et praedicandus est a patre et filio procedere, et cum patre et filio unius esse substantiae.
* Quicumque spiritum sanctum non credit aut non crediderit a patre et filio procedere, eumque non dixerit coaeternum esse patri et filio et coessentialem, anathema sit.
i“Spiritus Sanctus a Patre et Filio, non factus nec creatus nec genitus, sed procedens.”
ii“Quicumque spiritum sanctum non credit aut non crediderit a patre et filio procedere, eumque non dixerit coaeternum esse patri et filio et coessentialem, anathema sit.”
iii De plenitudine fidei catholicae：“Spiritum vero sanctum neque genitum neque creatum, sed de patre filioque procedentem utriusque esse spiritum, ac per hoc substantialiter unum sunt. ”
iv“Spiritum quoque Sanctum, qui est tertia in Trinitate persona, unum atque aequalem cum Deo Patre et Filio credimus esse Deum, unius substantiae, unius quoque esse naturae: non tamen genitum vel creatum, sed ab utrisque procedentem, amborum esse Spiritum.”
v“Credimus et in spiritum sanctum dominum et vivificatorem, ex patre et filio procedentem, cum patre et filio adorandum et glorificandum qui locutus est per prophetas.”
vi“Spiritum vero Sanctum ex Patre Filioque absque aliquo initio procedentem.Spiritum vero Sanctum ex Patre Filioque absque aliquo initio procedentem.”
vii“Spiritus namque Sanctus verus Deus, vere et proprie Spiritus Sanctus est: non genitus nec creatus, sed ex Patre Filioque intemporaliter et inseparabiliter procedens.”
viii“Credo etiam Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum, a Patre et Filio procedentem, coaequalem et coessentialem et coomnipotentem et coaeternum per omnia Patri et Filio, per prophetas locutum.”
ix“et sic eadem res est Pater et Filius. nec non et Spiritus Sanctus ab utroque procedens.”
x“Credimus et Spiritum Sanctum, plenum et perfectum verumque Deum ex Patre Filioque procedentem.”
xi“quod Spiritus Sanctus ex Patre et Filio aeternaliter est, et essentiam suam suumque esse subsistens habet ex Patre simul et Filio, et ex utroque aeternaliter tamquam ab uno principio et unica spiratione procedit.”
